środa 25 sierpień 2021

Jubileuszowy Rok św. Jakuba

Miejsce, które upamiętnia odnalezienie muszli św. Jakuba. Metalowa rzeźba muszli na kamieniu.

Camino de Santiago – droga, która ukształtowała Europę

Rok 2021 w kościele katolickim obchodzony jest jako Jubileuszowy Rok Świętego Jakuba Apostoła. Zgodnie z sięgającą średniowiecza tradycją ogłaszany jest on, gdy dzień św. Jakuba (25 lipca) wypada w niedzielę. Poprzedni rok jakubowy przypadał na 2010 r. Wówczas jednym z ważniejszych miejsc obchodów jakubowych w Polsce był Ostrów Lednicki.

Dzięki znalezionej na wyspie muszli, będącej świadectwem odbycia pielgrzymki do grobu Jakuba Apostoła, poznaliśmy najstarszy na ziemiach polskich ślad takiej peregrynacji. Przedmiot został złożony do grobu zmarłego pielgrzyma w XIII-XIV w. Znalezisko to sprawiło, że Ostrów Lednicki, miejsce niezwykle ważne dla początków polskiej państwowości i chrześcijaństwa w Polsce, został wpisany jako punkt na Szlaku Św. Jakuba prowadzącym do Camino de Santiago.

Najstarsza muszla św. Jakuba - zabytek.

Najstarsza muszla pielgrzymia, odnaleziona na ziemiach polskich, z końca XIII w.- Ostrów Lednicki

Droga św. Jakuba – Camino de Santiago – to szlak pielgrzymkowy do Santiago de Compostela w północno-zachodniej Hiszpanii, gdzie w katedrze ma się znajdować grób św. Jakuba Starszego Apostoła. Szlak nie ma jednej trasy – drogi pielgrzymkowe przecinają niemal całą Europę. Łączy je symbol – muszla św. Jakuba, będąca również świadectwem odbytej peregrynacji.

 

Pielgrzymki do grobu św. Jakuba rozpoczęły się już w IX wieku, kiedy według legendy około 820 roku odnaleziono tutaj, przeniesione wcześniej z Jerozolimy, szczątki Apostoła. Po tym odkryciu król Asturii, Alfons II nakazał wybudować kościół, w którym przechowywane będzie ciało Świętego. To właśnie wydarzenie dało początek i impuls do rozwoju miasta Santiago de Compostela, położonego wówczas w sercu galicyjskich lasów. Hiszpańskie sanktuarium stało się jednym z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych średniowiecznej Europy. Nasilenie ruchu pątniczego nastąpiło w wieku X i stopniowo sława Santiago rozchodziła się po całej Europie. W wieku XII, po usankcjonowaniu świętości miejsca przez papieża Kaliksta II, Santiago de Compostela jako miejsce wiecznego spoczynku jednego z dwóch znanych grobów Apostołów, stało się celem masowych pielgrzymek, a jego popularność przyćmiła nawet Rzym, w którym czczono św. Piotra. W wiekach XIII i XIV przypadających na szczytowy okres popularności tego szlaku rejestrowano nawet 500 tysięcy pątników rocznie.

 

Do grobu Świętego wędrowali ludzie wszystkich stanów: królowie, rycerze, kupcy, duchowni, chłopi, żebracy. Szlak pątniczy licznie przemierzali pokutnicy i chorzy liczący na cudowne ozdrowienie lub śmierć w okolicy Santiago de Compostela.

 

Na trasach pielgrzymkowych istniało wiele obiektów pomocnych pątnikom w ich podróży: obiekty noclegowe, kantory wymiany walut i towarów, punkty handlowe, szpitale i hospicja, kościoły pielgrzymkowe i opactwa. Bezpieczeństwa strzegły załogi zamków i strażnic. Darmowe noclegi i wyżywienie umożliwiały odbycie pielgrzymki przez ubogich.

 

Znaczenie Camino de Santiago dla ukształtowania europejskiej, chrześcijańskiej tożsamości kulturowej jest nie do przecenienia. Podjęcie trudu peregrynacji, obok spełniania praktyk religijnych sprawiało, że pątnicy poznawali nowe kraje, regiony, miejscowości, a także ludzi i obyczaje – wszystko to poszerzało horyzonty pielgrzymów, ich wiedzę ogólną, czyniło z nich kosmopolitycznych Europejczyków. Fakt odbycia pielgrzymki – poświadczony m.in. wieszaną na drzwiach muszlą – nobilitował pielgrzyma i zwiększał jego autorytet w lokalnym społeczeństwie.

 

Do grobu świętego Jakuba w średniowieczu pielgrzymowali również Polacy. O ich obecności w Santiago świadczą m.in. historyczne dokumenty. Najstarsza pewna wzmianka o pielgrzymach z Polski  odnosi się do 15 kwietnia 1379 roku. Wówczas król aragoński Piotr IV wystawił glejty na bezpieczną podróż dla czterech rycerzy, dworzan króla Polski Ludwika Węgierskiego: Stanisława Vederkere, Klemensa z Mokrska i Jakuba Cztana z Kobyla w Małopolsce oraz Świętosława Pałuka z Szubina w Wielkopolsce. Wśród kolejnych pielgrzymów – rycerzy i urzędników państwowych, wymienić można m.in. Pawła z Radzanowa, Jana Farureja z Garbowa, brata Zawiszy Czarnego oraz Mszczuja ze Skrzynna, który według przekazów podczas bitwy pod Grunwaldem zadał śmiertelny cios wielkiemu mistrzowi krzyżackiemu Ulrykowi von Jungingen. W późniejszych czasach pielgrzymkę odbyli m.in. Jerzy i Stanisław Radziwiłłowie oraz Jakub Sobieski, ojciec króla Jana III Sobieskiego.

 

Obok dokumentów historycznych, identyfikujących konkretnych pątników, o odbyciu pielgrzymki do Santiago de Compostela świadczą również muszle św. Jakuba znalezione podczas badań archeologicznych. Na jeden z takich znaków pielgrzymich natrafiono na Ostrowie Lednickim. Podczas badań archeologicznych na średniowiecznym cmentarzysku odkryto jedną z dziewięciu znanych z ziem polskich muszli pielgrzymich. Według obecnego stanu wiedzy można ją datować na XIII-XIV wiek i najpewniej jest to najstarszy tego typu symbol jakubowy w Polsce.

 

Europejskie tradycje pielgrzymki do Santiago de Compostela i kultu świętego Jakuba odżyły po apelu papieża Jana Pawła II, który sam przebył niewielki odcinek Camino. Rada Europy uznała Drogę św. Jakuba za drogę o szczególnym znaczeniu dla kultury kontynentu i zaapelowała o odtwarzanie i utrzymywanie dawnych szlaków pątniczych. Szlak został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Biała muszla na niebieskim tle.

Wzór muszli stosowany na Drodze Dolnośląskiej, Drodze Wielkopolskiej, Szlaku Piastowskim i Drodze Żytawskiej. 

 

 

CAMINO POLSKIE - film dokumentalny

 

 

 

Publikacje o św. Jakubie Apostole dostępne w sprzedaży

 

okładka wydawnictwa    okładka wydawnictwa

Archiwum