Naszyjnik ozdób srebrnych odkryto w 2008 roku w grobie młodej kobiety, na cmentarzysku w Dziekanowicach, w strefie grobów komorowych o proweniencji skandynawskiej.

W momencie odkrycia naszyjnika powstał interdyscyplinarny program nastawiony na rozpoznanie całego kontekstu grobowego. Analizie i opracowaniu poddano zarówno wszystkie przedmioty towarzyszące zmarłej, jak i sedyment, próby organiczne, wypełnisko jamy grobowej, wszystkie artefakty trumny oraz szkielet. Oprócz analizy typologiczno-formalnej przedmioty zostały  objęte laboratoryjnymi badaniami technologiczno-surowcowymi. Początek konserwacji oddano w ręce dr Małgorzaty Grupy i specjalistycznej pracowni konserwatorskiej na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Etap I – uratowanie zabytków z sedymentu przez ich wypreparowanie, powstrzymanie procesów korozyjnych, zachowanie kształtu i wyprowadzenie wilgoci z obiektów metalowych, dokonano dzięki autorskiej metodzie osuszania w komorze próżniowej całej kolekcji srebrnej. W etapie II prace konserwatorskie poszczególnych elementów naszyjnika prowadził mgr Jarosław Strobin w Gdańsku. Rozpoznał on techniki i technologię ozdób, wykonał ich konserwację końcową i dokonał rekonstrukcji poszczególnych elementów.

Ekspertyzę antropologiczną i ocenę paleopatologiczną szkieletu wykonała mgr Anna Wrzesińska. W Laboratorium Radiowęglowym w Poznaniu prof. Tomasz Goslar przeprowadził datowanie 14C prób kostnych szkieletu oraz szczątków organicznych konstrukcji grobowej. Próby ziemi z sedymentu i jamy grobowej do analiz przyrodniczych, palinologicznych przekazano na Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do dr. Mirosława Makohonienko, a dr Joanna Strzelczyk wykonała badania karpologiczne (nasion, owoców) z sedymentu i zawartości wszystkich kaptorg. W Centralnym Laboratorium IAiE PAN w Warszawie dr Zdzisław Hensel przeprowadził badania składu chemicznego wszystkich ozdób i monet. Mgr Elżbieta Pawlicka i mgr Maria Michniewicz wykonały badania spektrometrem rentgenowskim zabytków oraz ekspertyzy botaniczne próbek drewna z wnętrz kaptorg wraz z dokumentacją fotograficzną spod mikroskopu. Analizę dendrologiczną skrzyni trumiennej oraz węgli drzewnych z jamy grobowej wykonał dr Tomasz Stępnik. Mgr Andrzej Sikorski ustalił skład, gatunek i technikę wykonania sznurka, który łączył zabytki. Analizę i opracowanie monety sporządził prof. Stanisław Suchodolski.

Projekt Ratowanie i konserwacja naszyjnika srebrnych kaptorg z przełomu X/XI wieku, został LAUREATEM w Kategorii Konserwacja Muzealiów, Wydarzenie Muzealne Roku SYBILLA 2010.

W roku 2011 została przygotowana publikacja w ramach Biblioteki Studiów Lednickich, pt. Srebrny naszyjnik z kaptorgami i zawieszką krzyżowatą z Dziekanowic, Lednica 2011, red. J. Wrzesiński, A.M. Wyrwa. Wydanie drugie, poprawione, ukazało się w roku 2015.

 tekst Jacek Wrzesiński

Ryc. 1 Zabytki in situ – fot. Jacek Wrzesiński

Ryc. 2-3 Kaptorga prostokątna – fot. Piotr Namiota, fot. Jolenta Kędelska

Ryc. 4 Kaptorga trapezowa – fot. Piotr Namiota, fot. Jolenta Kędelska