sobota 26 maj 2012

Wielkopolski Park Etnograficzny

***

    Wielkopolski Park Etnograficzny to jedno z większych muzeów skansenowskich w Polsce. Położony jest na skraju wsi Dziekanowice, niedaleko drogi krajowej nr 5 wiodącej z Poznania do Gniezna.

 

fot.A. Ziółkowski

 

Rozlokowany jest nad południowo-wschodnim brzegiem malowniczego jeziora Lednica.Centrum muzeum stanowi wieś placowa w typie okrężnicy, którą tworzą oryginalne zagrody chłopskie, głównie XIX-wieczne, przeniesione tu z różnych stron Wielkopolski. Z dużą starannością o historyczne szczegóły, wyposażone zostały w oryginalne meble i sprzęty. Dopełnieniem tej ekspozycji jest drewniany kościół z XVII wieku i zabudowa dworsko-folwarczna, a w niej XVIII-wieczny barokowy dwór alkierzowy z oficynami i park w stylu francuskim. Naturalnym tłem dla całej ekspozycji jest malowniczy krajobraz wiejski z polami, łąkami z pasącymi się zwierzętami, drogami wysadzanymi wierzbami, ogrodami i sadami. Wielkopolski Park Etnograficzny posiada dodatkowo dwa punkty muzealne: w Rogierówku k/Kiekrza, gdzie eksponuje kompletnie wyposażony wiatrak typu holender z 1905 roku i w Lednogórze z ekspozycją trzech wiatraków typu koźlak pochodzących z XIX wieku, stodoły z 1801 roku i domu podcieniowego z 1829 roku.

Powierzchnia WPE wynosi 21 ha. Do skansenu przybywają kolejne obiekty. Jako zadanie na przyszłość pozostaje jeszcze m.in. translokacja szkoły i remizy strażackiej.

 

 

Dojazd do Muzeum →

 

 

  Mapa Skansenu    

 

 

Zwiedzanie Muzeum rozpoczyna się od części chłopskiej i wiedzie przez Zagrodę z Lubczynka, która pochodzi z północnej Wielkopolski. Obejście to złożone jest z dwóch obiektów: XVIII-wiecznej drewnianej chałupy podcieniowej oraz murowanego budynku inwentarskiego, pełni funkcje recepcyjne. Mieści kasę, punkt gastronomiczny i toalety.

 

  

 

 

Na początku wsi, nieco oddalona od zwartej zabudowy, stoi Kuźnia ze Skrzetusza. Obiekt o ścianach murowanych z gliny i wrzosu z podcieniem wspartym na dwóch słupach. Wnętrze kompletnie wyposażone w palenisko z miechem, kowadła, zestaw maszyn i narzędzi tworzy warsztat gotowy do pracy. Na szczególną uwagę wśród zebranych narzędzi zasługuje kowadło zdobione ornamentem roślinnym i opatrzone datą 1839. Przy kuźni zrekonstruowano stojak - jarzmo niezbędne przy podkuwaniu koni.

 

Zagroda z Wolicy - to obiekt z domem, spichlerzem, budynkiem inwentarskim i stodołą. Dom mieszkalny jednoizbowy z podcieniem bezsłupowym ufundowany został w 1841 roku przez Wojciecha Owczarka (inskrypcja na belce w izbie), pozostałe budynki wzniesiono po 1864 roku. Wyposażenie domu i obejścia ukazuje poziom życia średniozamożnej rodziny chłopskiej w końcu XIX wieku. Świadectwem zamożności rodziny jest stojąca pod oknem malowana skrzynia wianna oraz liczne obrazy dewocyjne zawieszone pod stropem.

 

Zagroda z Dobrca - jest przestronnym domem, stodołą na sochy i budynkiem inwentarskim z wiatą. Pochodzi z drugiej połowy XIX wieku. Dom wybudowany w 1882 roku według najnowszego stylu, z dwoma izbami przedzielonymi sienią, nakryty został dachem naczółkowym. Duża izba przepełniona jest starymi meblami i sprzętami jeszcze po dziadkach, natomiast w małej izbie stoi komplet mebli zakupionych w mieście.

 

Chałupa komornika - wzniesiona została w 1895 roku. Jest to budynek zrębowy, jednoizbowy z sienią i wydzielonym w niej pomieszczeniem dla kozy.

Stanowi przykład mieszkania zajmowanego przez biedotę wiejską najmującą się do pracy u gospodarzy oraz przyjmującej dodatkowe prace, takie jak: przędzenie wełny, darcie pierza.

 

Zagroda z Ołoboku - pochodzi z połowy XIX wieku. Wewnątrz zrekonstruowano urządzenia ogniowe z odkrytym paleniskiem, piecem chlebowym i zapieckiem. W małej izbie zebrano przybory niezbędne do wykonania plecionek ze słomy, z których niegdyś słynęła wieś Ołobok, w dużej izbie wystrój zmienia się cyklicznie w rytmie nadchodzących świąt.

 

Karczma z Sokołowa Budzyńskiego - Dom podcieniowy o pięciu słupach. Wzniesiony został pod koniec XVIII wieku w konstrukcji sumikowo-łątkowej częściowo w strychulec z dachem dwuspadowym poszytym trzciną. Wewnątrz znajduje się duża izba z wyszynkiem, izba mieszkalna, komora i sień.

 

Zagroda z Goździna - pochodzi z pierwszej połowy XIX wieku. Obejmuje ona dom, stodołę i stajnie z oborą. Ukazuje sposób budowania i gospodarowania stosowany w zachodnich rejonach Wielkopolski. Dom wzniesiony w 1815 roku, poświadcza o tym inskrypcja wycięta na belce. W miejscu szerokiego komina urządzono kuchnię, przez co odciążono główną izbę, nadając jej funkcję izby odświętnej. W małej izbie warsztat tkacki.

 

Kapliczka św. Rocha z Górek Dąbskich - sprawuje opiekę nad wsią, chroniąc jej mieszkańców oraz ich zwierzęta od chorób i zarazy.

 

Chałupa ze Zdroju - wnętrze jednoizbowe z sienią i komorą dla inwentarza przeznaczonego na mieszkanie dla organisty i jego rodziny. Wyposażenie i wystrój domu przedstawia sytuację z lat 20. XX wieku.

 

Kościół z Wartkowic - pod wezwaniem św. Anny i św. Wawrzyńca, jednonawowy z kaplicą w półtransepcie, zakrystią i kruchtą. W pierwotnym miejscu wzniesiony został w 1719 roku a rozbudowany w XIX wieku.

 

Chałupa z Gaju - dom dwutraktowy z sienią pośrodku, dwiema izbami i dwiema komorami zbudowany został w 2. połowie XIX wieku. W sieni zwraca uwagę rozbudowany system grzewczy w postaci dwóch kominów połączonych nad stropem wędzarnią oraz posadzka ułożona z kamieni polnych. Chałupę zamieszkiwała niegdyś bogata rodzina.

 

Zagroda z Sulmierzyc - składa się z domu i przylegającego do niego murowanego budynku inwentarskiego. We wnętrzu urządzono mieszkanie garncarza, w małej izbie ulokowano warsztat, w komorze suszarnię na wytoczone garnki, w obejściu stanie piec do wypalania naczyń.

 

Zagroda z Dzierżanowa - obejmuje dom, budynek inwentarski i stodołę. Wystrój i wyposażenie obiektów przedstawia poziom życia średniozamożnej rodziny chłopskiej w pocz. XX wieku. Na uwagę zasługują meble i sprzęty charakterystyczne dla Wielkopolski (np. skrzynia imitująca komodę zakupiona przez gospodarzy za pieniądze uzyskane z zarobkowych wyjazdów do Nadrenii i Westfalii).

 

Zagroda ze Sławna-Żylic - Dom wybudowany w 1844 roku, mieści dwie izby przedzielone sienią i trzy komory. Wewnątrz zrekonstruowano system grzewczy z szerokim kominem w sieni, piecem kaflowym grzewczym w pokoju i kaflowym trzonem do gotowania w kuchni. W sieni znajduje się piec chlebowy.

 

Zagroda z Pakosławia - Trzybudynkowa zagroda z domem, stodołą i budynkiem inwentarskim pochodzi z pierwszej połowy XIX wieku. Dom wzniesiony został w 1834 roku. Podstawę szerokiego komina ulokowanego w sieni zajmuje tzw. czarna kuchnia z rozbudowanym piecem mieszczącym: trzon do gotowania, piec chlebowy i palenisko z kotłem do gotowania powideł.

 

W pewnym oddaleniu od zwartej zabudowy wsi, wśród pól posadowiona jest Zagroda z Fałkowa tzw. Poniatówka - najmłodsze obejście muzealne pochodzące z lat 30. XX wieku. Obejmuje dom, budynek inwentarski, a w przyszłości dopełniona będzie stodołą. Dom mieści sień, kuchnię, izbę i komorę. Zagroda (zasiedlona) nie jest przeznaczona do zwiedzania.

 

Wracamy do zwartych zabudowań, przed nami Chałupa z Zielonej Wsi - dwuizbowa z sienią i dwiema komorami stanowi przykład obejścia chałupnika. Ostatnim użytkownikiem był wiejski szewc Tomasz Musielak, który swoje umiejętności zawodowe doskonalił, pełniąc służbę w wojsku pruskim.

 

Krzyż przydrożny z Żegrza - stoi na rozdrożu, sprawując pieczę nad wsią. Przez mieszkańców dawnej wsi nazywany potocznie Bożą Męką

 

Wiatrak z Trzuskołonia - typu holender czterokondygnacyjny, murowany z cegły, z drewnianą ruchomą czapą złożoną na żelaznym pierścieniu. Pochodzi z 1810 roku. Wnętrze wyposażone!

 

Wiatrak z Mierzewa - typu koźlak drewniany, ze słupem pośrodku posadowionym na skrzyżowaniach belkach, ściany oszalowane. Wzniesiony został w 1801 roku.

 

Wiatrak z Kędzierzyna - typu paltrak, drewniany, trójkondygnacyjny. Pochodzi z 1887 roku. Wnętrze wyposażone.

 

Młyn wodny z Wierzenicy - Dwusegmentowy budynek z drewnianym młynem i murowanym domem mieszkalnym wzniesiony został pod koniec XIX wieku.

 

Zagroda olęderska - Obejście tworzą: dom pochodzący z 1823 roku, budynek inwentarski z attyką, zbudowany w 1865 roku i stodoła wzniesiona w 2 poł. XIX wieku. W domu na uwagę zasługują: szafki wnękowe, łóżko z baldachimem, bogato zdobione skrzynie z napisami w języku niemieckim oraz brak obrazów o tematyce religijnej.

 

Zagroda z Krobi Starej - Zagroda z domem z 1834 roku, oborą z chlewem pod jednym dachem i stodołą. Wszystkie budynki wzniesione są w konstrukcji szachulcowej, w której drewniana rama wypełniona jest gliną wymieszaną z sieczką słomianą. Obejście to w latach 1984-1998 było zasiedlone przez rodzinę pracującą na roli i tym samym było jedyną tego rodzaju żywą ekspozycją w skali polskiego muzealnictwa na wolnym powietrzu.

 

Na zalesionym wzgórzu wyniesionym na południowo-zachodnim krańcu wsi usytuowana jest figura z przedstawieniem Chrystusa upadającego pod krzyżem. Figura wykuta w kamieniu piaskowca, przedstawiona w pozycji półleżącej.

 

Kaplica z Otłoczyna - jednonawowa kaplica, z zakrystią wzniesiona w 1765 roku, o czym informuje napis wycięty na nadprożu. Teren wokół kaplicy zajmuje cmentarz wypełniony nagrobkami oraz krzyżami drewnianymi i żelaznymi.

 

Oficyny dworskie to dwa murowane parterowe budynki, które stanowią kopię XVIII-wiecznych oficyn ze wsi Łomnica.

 

Dwór - wystrój i wyposażenie tych pomieszczeń prezentuje poziom życia rodziny ziemiańskiej w okresie dwudziestolecia międzywojennego.

 

Lamus z Mikołajewic - drewniany lamus, parterowy z użytkowym poddaszem, nakryty dachem naczółkowym z trzema wolimi oknami oraz głębokim podcieniem bezsłupowym przy elewacji frontowej.

 

Budynek inwentarski - murowany, wielofunkcyjny budynek wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta stanowi kopię XIX-wiecznej budowli posadowionej w podwórzu folwarcznym we wsi Wysocko Wielkie koło Ostrowa Wielkopolskiego.

 

Owczarnia z Sasinowa - budynek o ścianach z suszonej cegły glinianej. Obiekt wzniesiony został w 2. poł. XIX wieku.

 

Spichlerz z Dębego - XVIII-wieczny budynek drewniany wzniesiony z konstrukcji szkieletowej sumikowo- łątkowej

 

Stodoła z Nowego Tomyśla - wzniesiona została w 2. poł. XIX wieku.

 

Gołębnik z Mirosławic - usytuowany niemal pośrodku podwórza, ośmioboczny, wyniesiony na ceglanym słupie. Zbudowany został w 1927 roku. Posiada cztery otwory wlotowe.

 

Stodoła z Zielęcina - wzniesiona w 2. poł. XIX wieku.

 

Stodoła z Jaromierza - zbudowana na początku XIX wieku w konstrukcji szachulcowej. Posadowiona na wysokiej podmurówce.

 
 

Archiwum