Gród w Grzybowie, leżący niedaleko Wrześni, należy do największych, a zarazem najbardziej tajemniczych ośrodków na obszarze władztwa Piastów. Jest bez wątpienia miejscem, gdzie przeszło 1000 lat temu toczyły się istotne wydarzenia związane z początkami naszego państwa.

Gród Grzybowo, fot. M. Wrzesiński

Zainteresowanie badawcze gród zawdzięcza Olgierdowi Brzeskiemu, który założył Fundację Brzeskich nastawioną na badania tego obiektu. Prace wykopaliskowe na grodzie rozpoczęły się w 1989 roku, a poprzedzone były pracami zwiadowczymi. Konsultantem i opiekunem naukowym tych eksploracji była wówczas prof. Zofia Kurnatowska, kierownikiem prac w terenie — mgr Mariusz Tuszyński. W efekcie tych prac udało się rozpoznać około 3–4% tego ponad 4,5-hektarowego grodu.

Wieloletnie prace przyniosły liczne interesujące odkrycia. Od obiektów mieszkalnych i gospodarczych po konstrukcje wałowe. Badania terenowe dostarczyły też wielu zabytków — przedmiotów użytkowanych przez ówczesnych mieszkańców grodu. Aktualnie zabytki z badań grodu znajdują się w pawilonie muzealnym na terenie Rezerwatu.

Znaleziska archeologiczne to z jednej strony tzw. materiał masowy, czyli ceramika, będąca (najczęściej) fragmentami naczyń glinianych, oraz kości zwierzęce (przeważnie świadectwo konsumpcji i wytwórczości rzemieślniczej), a także tzw. zabytki wydzielone. Te ostatnie to przedmioty wykonane z różnych surowców (glina, kości, żelazo, brąz, srebro czy szkło i kamień), a stanowiące znaleziska rzadkie, czasami unikatowe.

naczynie gliniane, fot. J. Wrzesiński

Ceramika to liczne fragmenty potłuczonych naczyń glinianych. W magazynach przechowywanych jest kilkaset kilogramów ceramiki poddawanej ciągłej analizie. Stanowią one cenny materiał do oceny zaawansowania garncarstwa miejscowych rzemieślników, preferencji i upodobań mieszkańców, a także pozwalają uporządkować chronologię funkcjonowania grodu. Z tych fragmentów ceramiki, w wyniku wnikliwej analizy, udało się wykleić kilkanaście całych (lub niemal całych) naczyń. Natomiast z ponad 2100 muzealiów (zabytków wydzielonych) zdecydowanie należy wyróżnić zespół monet i ozdób srebrnych, czyli skarb, znaleziony na grzybowskim grodzie. Choć w ramach inwentarza muzealiów wpisany jest pod dwoma numerami, to jego liczba sięga 840 fragmentów monet (niemal wyłącznie dirhamów arabskich) oraz połamanych, pociętych ozdób i złomu srebrnego.

fragmenty skarbu - dirhamy arabskie, fot. J.Wrzesiński

Z innych przedmiotów możemy mówić zarówno o ozdobach, jak i o przedmiotach codziennego użytku. Wśród ozdób ciekawy jest mosiężny pierścień, ale także paciorki szklane oraz kamienne (z kamieni półszlachetnych).

pierścień, M. Jóźwikowska

Przedmioty codziennego użytku to noże żelazne, szydła kościane i rogowe, przęśliki gliniane i kamienne.

Zabytki - przęśliki, osełki, kolce kościane, noże żelazne, fot. J. Wrzesiński

Podczas badań pozyskano także militaria — groty strzał wykonane z poroża, ale też żelazne, oraz kółka koszulek kolczych. Jeden z grotów osadzony był na drewnianym bełcie.

groty strzał, fot. J. Wrzesiński

tekst J. Wrzesiński