poniedziałek 12 marzec 2018

Drzewa w Grodzie w Grzybowie

Zapraszamy na spacer ścieżką edukacji ekologicznej w Grodzie w Grzybowie. Można tutaj podziwiać drzewa pomnikowe, którym nadano imiona przodków Mieszka I: Siemomysł, Lestko i Siemowit. Są tu ostoje zwierząt leśnych i ptaków oraz różne gatunki drzew, których kwiatostany właśnie rozkwitają. Przyjedźcie posłuchać śpiewu ptaków.

Na podstawie skamieniałości naukowcy oceniają, że drzewa pojawiły się około trzystu osiemdziesięciu pięciu milionów lat temu, a ich przodkiem był Archaeopteris, który rozwinął się w końcowym okresie dewonu. Roślina ta miała zdrewniałe pień i gałęzie, dorastała do dziesięciu metrów wysokości, znaleziono pnie o średnicy metra. Oczywiście rozmnażała się przez zarodniki jak paprocie. Najstarsze współcześnie żyjące drzewa na ziemi to okazy sosny długowiecznej, jedna z nich (Pinus longaeva D.K. Bailey) rośnie na wysokości trzech tysięcy metrów n.p.m. w Górach Białych w paśmie Sierra Nevada w Kalifornii. Wiek tej sosny, na podstawie datowania metodą radiowęglową, oceniono na 4845 lat. Tim Mills napisał: „Przebywanie wśród drzew w tym prastarym lesie to niesamowite doświadczenie. Chodziłem wolniej, byłem bardzo cicho, zmysły miałem wyczulone. Czułem szacunek, podobny do tego, jaki czuje się w starym kościele”. Trudno się dziwić, że drzewa wielbiono za ich długowieczność, wytrzymałość, wręcz otaczano kultem. W starożytnej Grecji i Rzymie rosły święte gaje oliwne, jesionowe i dębowe, a Celtowie w starożytnej Brytanii otaczali kultem dęby, które uważano tam za źródło świętej mądrości. „I może te stare drzewa w istocie nimi są. Może tylko musimy znaleźć sposób, by zrozumieć, co chcą nam przekazać, usłyszeć ich głosy” – napisała Jane Goodall.
Najstarsze drzewa w grzybowskim grodzie to dęby szypułkowe (Quercus robur L.) rosnące we wschodniej części grodziska. Trzy z nich zostały uznane za drzewa pomnikowe ze względu na obwód pnia: dąb Siemowit ma 424 cm obwodu, dąb Lestko 377 cm obwodu, a dąb Siemomysł 321 cm obwodu. Są to drzewa mające powyżej stu dwudziestu lat, choć dominującą grupę stanowią drzewa najmłodsze, rosnący tutaj samosiew. Na terenie grodu przeważającym gatunkiem jest jesion wyniosły (Fraxinus excelsior L.) oraz topola szara (Populus canescens Sm.). Innymi licznie występującymi gatunkami drzew na tym terenie są: klon polny (Acer campestre L.), olsza szara (Alnus incanaMoench) i olsza czarna (Alnus glutinosa (L.) Gaertn.).
Dąb szypułkowy (Quercus robur L.) to drzewo liściaste, jednopienne o wysokości 30 (50) m i koronie zbudowanej nieregularnie (pień rozgałęziony na silne konary). Liście są ustawione skrętolegle o długości od 5 do 15 cm, brzeg blaszki liściowej jest pierzasto-wrębny. Kwitnie w maju. Kwiaty męskie w wielokwiatowych, luźno zwisających kotkach, barwy żółtozielonej, kwiaty żeńskie po jednym do sześciu w kłosach na wyraźnych szypułkach, drobne, niepozorne. Owocostany złożone z kilku do trzech (pięciu) żołędzi (w sensie botanicznym orzechów) o długości 2-3 cm. Występuje w Europie i na Kaukazie, tworząc liściaste lasy mieszane od niżu po niższe położenia górskie. Od wieków jest rozpowszechniony w uprawach leśnych, sadzony w parkach i przy drogach. Drewno dębowe, twarde, odporne na wodę i szkodniki, to doskonały surowiec do produkcji mebli, beczek, trumien. Nasi przodkowie wykorzystywali go do budowy mostów. Prawdopodobnie najdłuższy most w Europie o długości 750 metrów zbudowali w XII wieku Słowianie Połabscy. Podstawowym budulcem tej konstrukcji była dębina. O kunszcie Polaków w rozkładaniu mostów łyżwowych przekonał się mistrz zakonu krzyżackiego Ulryk von Jungingen w 1410 roku. Nie mógł uwierzyć, kiedy rzemieślnicy Jagiełły w błyskawicznym tempie przeprawili całe wojsko króla na prawą stronę Wisły. Z wygaśnięciem dynastii Jagiellonów sztuka budowy mostów niestety upadła, a w miejsce dumy pojawił się wstyd. Wręcz śmiano się, że ,,Polski most, niemiecki post, włoskie nabożeństwo, wszystko to błazeństwo”. W dawnych wierzeniach dąb był świętym drzewem bóstw piorunów, grzmotów i burzy, czyli Zeusa w Grecji, Wodana w Germanii i Peruna na Słowiańszczyźnie. W gajach dębowych poświęconych Perunowi palił się święty ogień, a pod najstarszym drzewem składano ofiary. Te wierzenia przerodziły się w szacunek dla sędziwych dębów. Na Litwie najsłynniejszy był Baublis (imię to nosiły wszystkie dęby na Żmudzi otaczane religijną czcią), rosnący w miejscowości Barda, współcześnie Bijotaj.

 

tekst K. Renn

 

 

Drzewa moje ojczyste! Jeśli niebo zdarzy,
Bym was oglądał znowu, przyjaciele starzy,
Czyli was znajdę jeszcze? Czy dotąd żyjecie?
Wy, koło których niegdyś pełzałem jak dziecię:
Czy żyje wielki Baublis, w którego ogromie.
Wiekami wydrążonym, jakby w dobrym domie,
Dwunastu ludzi mogło wieczerzać za stołem?

                                            Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz

 

 

 

 

Literatura:

 

1. Gregor Aas, Andreas Riedmiller. 1994. Encyklopedia kieszonkowa. Drzewa. MUZA SA. Warszawa. 

 

2. Martin Červenka i in. 1993. Świat roślin, skał i minerałów. Oficyna Wydawnicza MULTICO. Warszawa.

 

3. Jane Goodall. Współpraca Gail Hudson. 2015. Mądrość i cuda świata roślin. Wydawnictwo Marginesy. Warszawa.

 

4. Stefan i Olga Kłosiewicz. 2011. Ocalić od zapomnienia. Przyroda w polskiej tradycji. Sport i Turystyka – MUZA SA. Warszawa.

 

5. Jacek Wrzesiński. 2015. Przyroda grodu. Ścieżki edukacji ekologicznej w Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Gród w Grzybowie. Lednica.

 

 

 

 

Zdjęcia:


J. Wrzesiński

W. Rączkowski

 

Galeria

Archiwum