Preambuła

na uroczystości związane z wpisaniem dokumentu Zbyluta na Krajową Listę UNESCO „Pamięć Świata”,

26. 11. 2016 rok, kościół pw. Piotra i Pawła w Łeknie

***

Eminencjo Księże Prymasie, Ekscelencjo Księże Arcybiskupie Seniorze, Wielebny Ojcze Opacie, Wielebni Ojcowie Cystersi

Wielce Szanowni, pełni szlachetności i skromności goście

Wiosną 1153 roku, najprawdopodobniej zaraz po świętach Wielkiej Nocy, w czwartek, w dzień św. Wojciecha, 23. kwietnia, w Łeknie, przy co dopiero wzniesionym klasztorze, miała miejsce niezwykła uroczystość. Odbył się wielki zjazd. W uroczystości tej uczestniczyli najdostojniejsi przedstawiciele tego czasu, m.in. arcybiskup gnieźnieński Jan, biskup poznański Stefan, książę Mieszko III Stary oraz jak zapisano w dokumencie wielu pełnych szlachetności i skromności gości.

Wydarzenie to miało miejsce dokładnie 863 lata temu.

Na tym zjeździe comes Zbylut – civis Polonie, tzn. obywatel Polski, w imię Świętej i Niepodzielnej Trójcy - In nomine Sancte et indiuidue Trinitatis,  na chwałę Boga, Szafarza wszelkich dóbr i ku chwale Jego Rodzicielki oraz ku czci świętego Piotra przekazał swe dobra dla Cystersów - „Rycerzy Chrystusa”, aby w Łeknie stworzyli miejsce swego zamieszkania dla stałej modlitwy za Kościół i wiernych.

Swą darowiznę uprawomocnił dokumentem, uwiarygodnionym pieczęcią arcybiskupa Jana.

Dokument Zbyluta jest najstarszym, powstałym w polskiej kancelarii, dokumentem fundacyjnym dla klasztoru na ziemiach polskich. Do naszych czasów zachował się w trzech egzemplarzach – dwóch oryginałach z 1153 roku, nazywanych „poznańskim” i „gnieźnieńskim I”, oraz kopii naśladowczej oryginału dokumentu poznańskiego z ok. 1191-1198 roku znanego jako dokument „gnieźnieński II”.

Przez ok. 700 lat był przechowywany w klasztorze, najpierw w Łeknie potem w Wągrowcu. Następnie został zdeponowany w archiwach. Po burzliwej peregrynacji w czasie II wojny światowej szczęśliwie wrócił do Polski. W bieżącym roku, w dniu 4 listopada został wpisany na Krajową listę UNESCO „Pamięć Świata”. W dniu dzisiejszym zaś odwiedza miejsce skąd wyszedł, aby w obecności Jego Eminencji Księdza Arcybiskupa Wojciecha Polaka Metropolity Gnieźnieńskiego Prymasa Polski, 77 następcy arcybiskupa Jana, przypomnieć dzieła, które jego mocą zostały stworzone i oddać hołd ludziom, którzy przez kilka wieków je pomnażali! 

Dokument Zbyluta jest nie tylko dokumentem fundacyjnym klasztoru. Stanowi on początek nowej, wielkiej drogi rozwoju monastycyzmu mniszego na naszych ziemiach, a jednocześnie jest on świadectwem rozpoczynającym odnowę kulturową w wielu dziedzinach życia. Dzięki jego odbiorcom, tzn. cystersom, przez ich powiązania filiacyjne i zcentralizowaną formę organizacji zakonu, Łekno i ziemie polskie na stałe, w bardzo ścisły sposób, zostały włączone w kulturową przestrzeń Europy Zachodniej. Ma on więc, jak niewiele innych, też bardzo wielkie paneuropejskie znaczenie!

Jego dzisiejsza wizyta w kościele Apostołów Piotra i Pawła, położonego w niewielkim oddaleniu o jego macierzy klasztornej, to wielkie spotkanie przeszłości z teraźniejszością i nasza wielka radość, że rozpoczęte przed wiekami dzieło Zbyluta, badane następnie przez  wielu naukowców, gromadzi nas dziś uszlachetniając korzenie naszej tożsamości!

*

To, że dziś możemy się spotkać i podziwiać dzieło Zbyluta w Łeknie jest zasługą bardzo wielu osób, a mianowicie: pana Henryka Krystka dyr. Archiwum Państwowego w Poznaniu, ks. dr Michała Sołomieniuka dyr. Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, pana Przemysława Majchrzaka wójta Gminy Wągrowiec, kolejnego następcy Zbyluta na ziemi łekneńskiej i jego współpracowników, ks. Marka Rerka, proboszcza parafii św. Piotra i Pawła w Łeknie oraz pracowników Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy - kustoszy dziedzictwa „Korony Piastowskiej”.

Wszystkim bardzo serdecznie dziękujemy!

Szczególnie serdecznie chciałbym też podziękować wszystkim moim koleżankom i kolegom - pracownikom naukowym i współpracownikom Ekspedycji Archeologicznej „Łekno”, którzy z wielkim wysiłkiem i oddaniem przez 30 lat odkrywali tajemnice klasztoru pw. NMP i św. Piotra w Łeknie, aby po wiekach zapomnienia mógł on na nowo zabłysnąć swym dawnym blaskiem i potęgą.

Bardzo serdecznie wszystkim dziękuję!

Andrzej M. Wyrwa©