Z inicjatywy Dyrektora Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy Zarząd Województwa Wielkopolskiego w dniu 12 czerwca 2009 roku podjął Uchwałę o ustanowieniu „Nagrody Lednickiego Orła Piastowskiego”
Na podstawie Uchwały nr 2694/2009 Zarządu Województwa Wielkopolskiego z dn. 12 czerwca 2009 r. ustanawiającej „Nagrodę Lednickiego Orła Piastowskiego” i zgodnie ze Statutem Nagrody, na wniosek Zakładu Słownika Historyczno-Geograficznego Ziem Polskich w Średniowieczu, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN (wniosek z dn. 24 stycznia 2016 r.) Kapituła Nagrody w składzie: Arcybiskup Archidiecezji Gnieźnieńskiej, Arcybiskup Archidiecezji Poznańskiej, Rektor Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Dyrektor Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Prezes Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich, Prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego i Sekretarz Kapituły w dniu 24 kwietnia 2016 r.
przyznała
„Nagrodę Lednickiego Orła Piastowskiego”, ósmej edycji
Panu Profesorowi dr hab. Antoniemu Gąsiorowskiemu.
Uzasadnienie
Profesor dr hab. Antoni Gąsiorowski jest wybitnym historykiem - mediewistą. Urodzony w 1932 roku w Poznaniu. Egzamin magisterski, ze względów na poglądy polityczne, zdał w trybie eksternistycznym na seminarium profesora Kazimierza Tymienieckiego w 1959 roku na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1962 roku rozpoczął pracę w Polskiej Akademii Nauk, początkowo w Zakładzie Słowianoznawstwa, a następnie w Instytucie Historii, obejmując kierownictwo Pracowni (później Zakładu) Słownika Historyczno-Geograficznego Ziem Polskich w Średniowieczu. Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1978 roku, zwyczajnego w roku 1990.
Naukowy dorobek prof. dr hab. Antoniego Gąsiorowskiego skupia się na badaniach Wielkopolski, zawsze z uwzględnieniem perspektywy ogólnopolskiej i europejskiej. Jego prace dotyczyły wyników badań nad Wielkopolską średniowieczną i wczesnonowożytną. Uczestniczył w szeregu opracowaniach historii regionalnej. Jest inicjatorem i inspiratorem szeregu przedsięwzięć w zakresie wydawania źródeł historycznych, w tym Kodeksu Dyplomatycznego Wielkopolski. Był także redaktorem niezwykle istotnych wydawnictw naukowych związanych z dziejami i kulturą Polski piastowskiej.
W trakcie swojej działalności naukowej przyczynił się do upowszechnienia wiedzy z zakresu średniowiecznych dziejów Polski i jej dziedzictwa kulturowego stąd też przyznanie Panu Profesorowi honorowej „Nagrody Lednickiego Orła Piastowskiego” jest jak najbardziej uzasadnione i wskazane.
Wręczenie Nagrody Laureatowi nastąpiło w dniu 25 maja w Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy w Dziekanowicach.
PROFESOR DR HAB. ANTONI GĄSIOROWSKI ÓSMYM LAUREATEM
NAGRODY LEDNICKIEGO ORŁA PIASTOWSKIEGO
Profesor dr hab. Antoni Gąsiorowski jest wybitnym historykiem – mediewistą związanym rodzinnie i zawodowo z Wielkopolską, z Poznaniem. Urodzony w 1932 roku jest doskonałym reprezentantem pokolenia lat 30. i losów (na szczęście nie nazbyt tragicznych) bohaterów urodzonych w tamtych czasach. Urodzony Poznaniak, pochodzi z rodziny o silnych korzeniach patriotycznych – ujawniających się na polu politycznym i kulturalnym. Jego rodzina od pokoleń działała bardzo aktywnie na terenie Wielkopolski – zarówno na polu patriotycznym, społecznym jak i kulturowym. Angażując się zarówno w kolejne zrywy powstańcze, jak i organizując przedsięwzięcia w zakresie wydawniczym, medycznym czy społecznym, tworząc m.in. zręby pod powstanie Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego. Antoni Gąsiorowski wyrastał w duchu poczucia patriotyzmu i kultu pracy organicznej.
Maturę, przyszły Profesor, zdawał w poznańskim gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego i w 1950 roku rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Niestety pierwszy etap studiów skończy się dla niego nagle w 1953 roku, kiedy ze względów politycznych Profesor nie kończy studiów w normalnym trybie. Egzamin magisterski zdaje w 1959 roku na uniwersytecie poznańskim w trybie eksternistycznym na seminarium profesora Kazimierza Tymienieckiego, który otoczył Go swoją opieką. Po „zakończeniu” przygody uniwersyteckiej w latach 50. podejmuje liczne dorywcze prace, które znakomicie przygotowały Go do podjęcia późniejszej pracy naukowej i badawczej. W okresie 1953-1956 gromadzi m.in. materiały źródłowe dla poznańskich i warszawskich mediewistów. A paradoksalnie drogę do tytułu profesora ułatwiła Antoniemu Gąsiorowskiemu cenzura! Otóż, początki Jego pracy łączą się z zaangażowaniem w filii Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, następnie w Kronice Miasta Poznania i w końcu w redakcji Wydawnictwa Poznańskiego. I właśnie tak pięknie rozpoczęta współpraca z Wydawnictwem skończyła się nagłym rozwiązaniem umowy na skutek interwencji cenzury i przymusową redukcją etatów!
Początek publikacji Profesora to rok 1957, gdy w Kronice Miasta Poznania tegoroczny Laureat Nagrody Orła Lednickiego publikuje dwa pierwsze artykuły – jeden poświęcony wydarzeniom poznańskim roku 1956 i drugi tyczący setnej rocznicy powołania PTPN. Wkrótce też (1960 r.) Jego praca magisterska poświęcona tzw. prawu niemieckiemu w Małopolsce w XIII i XIV wieku ukazała się w prestiżowym wydawnictwie naukowym – w Rocznikach Historycznych.
Pracę, która na zawsze związała Laureata z nauką, rozpoczął w 1958 roku w poznańskim ratuszu będącym oddziałem Muzeum Narodowego. Od 1962 roku wiąże się on z Polską Akademią Nauk, początkowo pracując w Zakładzie Słowianoznawstwa, a następnie w Instytucie Historii, obejmując kierownictwo Pracowni (później Zakładu) Słownika Historyczno-Geograficznego Ziem Polskich w Średniowieczu. Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1978 roku, zwyczajnego w roku 1990.
Jego praca doktorska dotyczyła zagadnień zarządu administracji Wielkopolski późnośredniowiecznej i wyznaczała nurt badawczy Laureata poświęcony dziejom administracji średniowiecznej. Kierunek ten kontynuował jeszcze w swej pracy habilitacyjnej poświęconej średniowiecznym urzędnikom wielkopolskim. Niejako przy okazji pojawiały się inne prace autorstwa Profesora – opracowania przyczynkarskie, rozprawy, recenzje. Ale też przez Niego została zainicjonowana fundamentalna praca składająca się z kilkunastu tomów, a dotycząca Urzędników dawnej Rzeczpospolitej od XII po XVIII wiek. Seria ta ukazuje się do dnia dzisiejszego. Innym wielkim dziełem Profesora jest praca nad Słownikiem Historyczno-Geograficznym Ziem Polskich. Na osobną uwagę zasługuje inicjatywa i praca nad materiałami źródłowymi, które zaowocowały wydawnictwem niezwykle ważnym – Kodeksem Dyplomatycznym Wielkopolskim. Wydawnictwem kontynuowanym i zbierającym dokumenty związane ze średniowieczną Wielkopolską. A trzeba tu jeszcze dodać prace poświęcone walce o władzę i liczne biogramy postaci ze średniowiecza, które ukazały się m.in. w Wielkopolskim Słowniku Biograficznym redagowanym także przez Laureata.
Naukowy dorobek prof. dr hab. Antoniego Gąsiorowskiego skupia się na badaniach Wielkopolski, zawsze z uwzględnieniem perspektywy ogólnopolskiej i europejskiej. Profesor uczestniczył też w szeregu opracowaniach historii regionalnej. Jest inicjatorem i inspiratorem szeregu przedsięwzięć w zakresie wydawania źródeł historycznych. Był także redaktorem niezwykle istotnych wydawnictw naukowych – m.in. Roczników Historycznych, Słownika Starożytności Słowiańskich, Słownika historyczno-geograficznego województwa poznańskiego w średniowieczu.
Tak więc wyraźnie możemy wydzielić dwa główne obszary naukowej działalności Profesora – źródłoznawczy i związany z problematyką administracji średniowiecznej. Na styku tych dwóch obszarów pojawił się trzeci nurt zainteresowań, mianowicie podróże panujących. Należy podkreślić, że wymienione tu zagadnienia i wspomniane obszary badań zawsze orientują się wokół Wielkopolski i Poznania okresu średniowiecza.
Dla badaczy epoki piastowskiej dał najbardziej podstawowe instrumenty, w postaci nowej serii Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolski, Słownika historyczno-geograficznego, spisu urzędników, haseł biograficznych w Wielkopolskim słowniku biograficznym i Polskim słowniku biograficznych.
Bez wątpienia praca naukowa, badania nad osadnictwem, dziejami administracji, wokół walki o władzę w średniowieczu to jedna z pasji Profesora Antoniego Gąsiorowskiego. Ale jest jeszcze jedna pasja, o której mniej wiemy – to taternictwo! Przez ćwierć wieku wspinał się na szczyty Europy i Azji. Był członkiem Klubu Wysokogórskiego, a także Polskiego Związku Alpinizmu.
Profesor od 1965 roku jest członkiem (obecnie członkiem honorowym) Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, którego jednym z założycieli był Jego pradziad. Przez dwie kadencje Antoni Gąsiorowski pełnił funkcję Prezesa.
W trakcie swojej działalności naukowej profesor Antoni Gąsiorowski przyczynił się do upowszechnienia wiedzy z zakresu średniowiecznych dziejów Polski piastowskiej stąd też przyznanie Panu Profesorowi honorowej „Nagrody Lednickiego Orła Piastowskiego” jest jak najbardziej uzasadnione i wskazane.
Uroczystość wręczenie Nagrody Laureatowi miała miejsce w dniu 25 maja po wotywnej mszy świętej celebrowanej przez ks. abp. Józefa Kowalczyka Prymasa Seniora w intencji księcia Mieszka I w rocznicę jego śmierci i dynastii piastowskiej, w siedzibie głównej Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy w Dziekanowicach – w kaplicy przy palatium na Ostrowie Lednickim.
Jacek Wrzesiński