Wczesnośredniowieczne cmentarzysko Dziekanowice (stanowisko 22) położone jest na wschodnim brzegu jeziora Lednica, około 90 metrów od jego krawędzi. Nekropola znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie Ostrowa Lednickiego — jednego z najważniejszych ośrodków grodowych Piastów. Początek cmentarzyska możemy określić na okres od końca X wieku, natomiast kres chowania zmarłych to wiek XIII. Cmentarzysko zostało odkryte w latach 60. ubiegłego wieku. Systematyczne prace wykopaliskowe rozpoczęto w latach 90. Do chwili obecnej rozpoznano obszar ponad 11848 m2, pozyskując materiał szkieletowy należący do 1730 osobników, pochodzący z 1665 grobów. Jest to największe cmentarzysko przebadane systematycznie w ramach programu interdyscyplinarnego. Wśród odsłoniętych i zanalizowanych pochówków wiek oznaczono dla 1685 osobników, a płeć dla 1061. Podczas badań terenowych starano się rejestrować nie tylko obecność kośćca czy jego ułożenie, ale także obecność elementów wyposażenia, zarys, kształt i wymiary jamy grobowej oraz elementy jej konstrukcji i wzajemne relacje między pochówkami. Z racji stanu zachowania grobów, ich płytkiego zalegania oraz niekiedy wielokrotnego wkopywania ich we wcześniejsze jamy grobowe lub obiekty funkcjonującej tu wcześniej osady nie zawsze udawało się poczynić powyższe obserwacje.
W peryferyjnej partii wschodniej cmentarzyska w sezonie 2005 roku odsłonięto fragmentarycznie, a w sezonie 2006 roku zakończono eksplorację dwóch grobów komorowych. Cztery kolejne groby o podobnym założeniu przestrzennym zarejestrowano w sezonie 2008 roku. Odmienność tych grobów polega na kilku zaobserwowanych cechach. Podstawową jest duża jama grobowa i dookolny rów ją otaczający. Wyznaczona przestrzeń ma kształt prostokąta o wymiarach od około 3,8–4,5 do 4,0–5,0 m. Przestrzeń ta przez pewien czas w ogóle nie była zagospodarowywana — w jej obrębie nie chowano więcej zmarłych. Jama grobowa należąca do tego założenia znajdowała się w centrum tej przestrzeni. W jamie grobowej składano zmarłego — zawsze jednego. Zmarli pochowani byli w dębowych trumnach z żelaznymi okuciami w postaci taśm. Groby komorowe, datowane na przełom X i XI wieku lub 1. ćwierć XI wieku, stanowiły wyraźne zgrupowanie w północno-wschodniej partii cmentarzyska. Wokół nich występują inne pochówki o standardowych wymiarach jam, które nie wyróżniają się ani wielkością, ani dodatkowymi konstrukcjami. Wyjątkowość grobów komorowych wynika również z niewielkiej liczby odkrytych dotąd takich znalezisk na ziemiach państwa Piastów.
Badania cmentarzyska pozwoliły pozyskać około 3 tys. zabytków. Najliczniejszą grupą zabytków są przedmioty metalowe, wśród których dominują noże (w pochewkach skórzanych, ale i w pochewkach z okuciem brązowym), krzesiwa, groty, okucia, gwoździe, sprzączki, odważniki. Liczną pulę zabytków stanowi biżuteria: pozyskano kilkaset kabłączków skroniowych głównie ze srebra, ale i z miedzi, mosiądzu i żelaza. Wystąpiły obrączki, pierścionki w tym dwa typu Orszymowice. W kilku grobach wystąpiły kolie z paciorków szklanych. Jest ponad 150 monet (całe bądź fragmenty). Zarejestrowano zabytki z surowca kamiennego, drewna, brązu, gliny, szkła i kości.
Wyjątkowymi zabytkami w grobach dziekanowickich były: bogato ornamentowane misy mosiężne, miecz, dwa topory, ostrogi. Wśród monet rozpoznano m.in. fragment denara Bolesława Chrobrego typu II Wencezlaus, z lat 995–997, oraz w dwóch połówkach brakteat protekcyjny („pokutny”) Bolesława Krzywoustego z lat około 1135–1138. Są również dirhemy arabskie z IX–X wieku. Z biżuterii odnotowano: złoty kabłączek skroniowy, fragment złotej aplikacji granulowanej oraz datowany na przełom X i XI wieku srebrny naszyjnik z 14 kaptorg, zawieszki krzyżowatej i paciorków.
Od 2014 roku przystąpiono do opracowywania materiałów w ramach własnych projektów badawczych, na których realizację pozyskano dofinansowania ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i z budżetu Województwa Wielkopolskiego.
W latach 2015-2016 realizowano projekt Nummus bonum fragile est. Groby z monetami wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Dziekanowicach - opracowano 128 grobów z 152 depozytami monetarnymi.
W latach 2018-2019 realizowano projekt Groby z biżuterią wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Dziekanowicach - opracowano 246 grobów z 1143 egzemplarzami biżuterii.
W latach 2021-2022 realizowany jest projekt Mortui viventes obligant. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Dziekanowicach – który pozwoli opracować wszystkie groby i depozyty grobowe cmentarzyska.
Anna Wrzesińska