W Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy rozmawiano o technikach i metodach ochrony dziedzictwa kulturowego w kontekście współpracy archeologów i detektorystów
Konferencja naukowa Współczesne techniki i metody ochrony dziedzictwa kulturowego w kontekście współpracy archeologów i detektorystów (28 września, Dziekanowice) została zorganizowana we współpracy muzeum ze Stowarzyszeniem Wielkopolska Grupa Eksploracyjno-Historyczna „Gniazdo”. Obrady odbywały się pod Honorowym Patronatem Marszałka Województwa Wielkopolskiego Marka Woźniaka. Patronat medialny objęły magazyny: „Odkrywca” i „Archeologia Żywa”.
Otwarcia konferencji dokonali prof. dr hab. Andrzej M. Wyrwa Dyrektor Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy i Jolanta Goszczyńska Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków. W swoich wystąpieniach podkreślili możliwość współpracy naukowców, muzealników i detektorystów, czego bardzo dobrym przykładem jest Projekt Lednica, czyli badania powierzchniowe z wykorzystaniem wykrywaczy metali wokół południowej i środkowej części jeziora Lednica.
Pierwszą część sympozjum stanowiły referaty. Możliwości prawne wykorzystania detektorów metalu nie tylko w badaniach powierzchniowych oraz przepisy dotyczące ochrony dziedzictwa archeologicznego omówiły Marta Błażejewska i Marta Świtoń z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu.
Bartosz Skaldawski – p.o. Dyrektora Narodowego Instytutu Dziedzictwa – przedstawił ideę nowej ewidencji dziedzictwa archeologicznego AZP+. Jak podkreślił: „celem tego programu jest wypracowanie nowego zestandaryzowanego systemu rozpoznawania, dokumentowania i monitorowania dziedzictwa archeologicznego w Polsce w oparciu o różnorodne metody nieinwazyjne oraz przestrzennej bazy danych do integracji wyników badań i skutecznego zarządzania dziedzictwem”.
Piotr Wroniecki (Warszawa) przybliżył słuchaczom zagadnienia związane z badaniami nieinwazyjnymi, podkreślając, że tylko „systematyczne, odgórnie zalecane badania umożliwiają czerpać długoterminowe korzyści z metod nieinwazyjnych”, a łączenie różnych metod pozwoli uzyskać najwięcej korzyści.
Następny referat pt. Projekt Lednica jako przykład badań powierzchniowych z udziałem detektorystów przygotowali: Mikołaj Kostyrko (Instytut Archeologii Uniwersytetu Ottona i Fryderyka w Bambergu), dr Andrzej Kowalczyk (Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy), Krystian Sobkowiak (Wielkopolska Grupa Eksploracyjno-Historyczna Gniazdo) i Lidia Żuk (Instytut Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Zaprezentowali oni realizowane od wiosny br. zadanie Projekt Lednica – Razem dla ratowania zabytków, zwracając uwagę na problemy związane z prowadzeniem badań powierzchniowych z wykorzystaniem detektorów metali oraz wskazując rozwiązania przyjęte przez zespół realizujący ww. projekt.
Dobra współpraca między poszukiwaczami i naukowcami została podkreślona także w wystąpieniu prof. UAM dr. hab. Grzegorza Podrucznego z Polsko-Niemieckiego Instytutu Badawczego poświęconym badaniom pola bitwy pod Kunowicami (12 sierpnia 1759) i ich uczestnikom.
Ostatni referat zatytułowany Archeolodzy i poszukiwacze – trudna miłość wygłosił Jacek Wielgus Prezes Polskiego Związku Eksploratorów, który omówił niełatwe relacje naukowców i służb konserwatorskich z eksploratorami, przedstawił działania i plany Polskiego Związku Eksploratorów.
Drugą część konferencji stanowił otwarty panel dyskusyjny związany z prawnymi, metodycznymi i metodologicznymi kierunkami badań nieinwazyjnych z wykorzystaniem detektorów metali. W roli ekspertów wystąpili prof. dr hab. Włodzimierz Rączkowski (Instytut Archeologii UAM w Poznaniu), Marcin Sabaciński (Narodowy Instytut Dziedzictwa), Krystian Sobkowiak (Prezes Wielkopolskiej Grupy Eksploracyjno-Historyczna „Gniazdo”), Marta Świtoń (Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu) oraz prof. dr hab. Andrzej M. Wyrwa (Dyrektor Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy). W efekcie dyskusji stwierdzono, że wykorzystanie detektorów metali w archeologicznych badaniach powierzchniowych jest dopuszczalne, jeśli służy realizacji określonych celów konserwatorskich i badawczych. Wskazano również na potrzebę zmierzenia się z problemem myślenia o dziedzictwie archeologicznym w perspektywie ciągłości przestrzennej, mając świadomość konieczności wyznaczania granic stanowisk archeologicznych z punktu widzenia konserwatorskiego.
Konferencji towarzyszyła niewielka wystawa prezentująca dotychczasowe wyniki badań.
W sympozjum wzięło udział ponad 80 osób reprezentujących przede wszystkim naukowców, muzealników, służby konserwatorskie i detektorystów, głównie z Polski, ale także Niemiec, Czech i Austrii. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego reprezentowała Ewa Zdolińska-Romańczuk.
Jak podkreślił uczestniczący w konferencji podinsp. Henryk Gabryelczyk ekspert ds. zabytków Wydziału Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Poznaniu, było to pierwsze w Polsce spotkanie, w którym czynnie brali udział przedstawiciele różnych środowisk, wspólnie debatując na temat dziedzictwa archeologicznego.
Zamykając sympozjum, prof. dr hab. Andrzej M. Wyrwa podkreślił, że stanowi ono przyczynek do wypracowania modelu współpracy archeologów i detektorystów. Natomiast zaprezentowane w referatach przykłady tej współpracy pozwolą zidentyfikować zagrożenia oraz wskazać propozycje rozwiązań systemowych. Z pewnością konferencja przyczyni się do podniesienia świadomości społecznej w zakresie obowiązujących przepisów prawnych ochrony dziedzictwa kulturowego. Na koniec dyrektor Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy zapowiedział publikację materiałów pokonferencyjnych oraz następną konferencję w przyszłym roku.
tekst A. Kowalczyk
