LEDNICKA STAUROTEKA

    Z archeologicznych badań wyspy oraz z podwodnych prac jakie prowadzono na trasie przebiegu mostów i w ich otoczeniu pochodzą ogromne ilości zabytków zdeponowanych obecnie w Muzeum na Lednicy. Wśród nich wyróżniają się trzy grupy, a mianowicie przedmioty kultu chrześcijańskiego, zabytki luksusowe oraz militaria. Zabytki sakralne oraz kościół i kaplica pałacowa wskazują na Lednicę jako na jeden z ważnych sakralnych centrów państwa.

    Przedmioty kultu chrześcijańskiego to głównie stauroteka, zapinka księgi, grzebień z kości słoniowej, skrzyneczka relikwiarzowi oraz brązowy krzyżyk.
Najcenniejszym obiektem jest stauroteka z pozłacanej blachy brązowej. To najstarsza stauroteka z odnaleziona na terenie naszych ziem. Uformowano ją w kształcie krzyża (z krzyżowym wycięciem w środku) oprawiono w gagat (czarny bursztyn) i skórzany futerał.
     Relikwiarz ozdabiały 4 rozetki oraz wygrawerowany w języku greckim hierogram Chrystusa (litery XC na prawym ramieniu krzyża). Stauroteki przeznaczone były do deponowania najświętszych z chrześcijańskich relikwii — Drzewa Świętego Krzyża Chrystusowego, dlatego też przypuszczamy, że znalezisko pierwotnie zawierało fragment takiej relikwii. Do naszych czasów zachował się jedynie niewielki wycinek tkaniny w którą zawinięta była część Krzyża (jedna lub dwie drzazgi).
     Mistrzowski styl warsztatowy znaleziska nawiązuje do najlepszych realizacji złotniczych z kręgu pracowni Cesarstwa Bizantyjskiego lub wschodniofrankijskiego, gdzie wzory wschodnie były w ówczesnej epoce szczególnie silne. Przypuszcza się, że stauroteka stanowić mogła dar jaki otrzymał Bolesław Chrobry z rąk cesarza Ottona III, gdy ten w drodze do Gniezna zatrzymał się na Lednicy.

...więcej o Staurotece przeczytacie w publikacji ,,Stauroteka lednicka"

OKUCIE KSIĘGI	GRZEBIEŃ
KOŚCIANE PŁYTKI	KRZYŻYK Z BRĄZU
TRYBULARZ

Kolejnym z sakraliów jest bogato zdobiona, motywem wici roślinnej, zapinka (okucie) księgi — dzieło, które wyszło spod ręki artysty najwyższej klasy. To jeden z najpiękniejszych zabytków sztuki okresu panowania pierwszych Piastów. Wykonane z pozłacanej blachy brązowej okucie zaopatrzono w uszko do zamknięcia księgi. Wraz z innymi okuciami, wykonanymi w brązie, poświadczać może istnienie na Ostrowie Lednickim jednej z wczesnych dworskich bibliotek lub skryptoriów.

Wyjątkowym znaleziskiem jest również grzebień z kości słoniowej — jedyny taki okaz z obszaru naszych ziem. Surowiec i technika w której wykonano zabytek, jego ornamentyka oraz wycięte na skrajach grzebienia figurki lwów, wskazują na jego szczególną funkcję, którą łączy się z najwyższym dostojnikiem kościelnym. Zabytek należy do grupy grzebieni liturgicznych, których najstarsze formy spotykamy w Egipcie (V w. n.e.). Pochodzi najpewniej z Bizancjum.

Listę zabytków kultu wzbogacają fragmenty kościanych okładzin zdobione ornamentem falistej plecionki oraz ażurowej rozety, pokrywające pierwotnie niewielką drewnianą skrzyneczkę. Fragmenty kościanych okładzin szkatułek odnajdywane są i na innych polskich grodach, by przytoczyć Poznań, Gniezno, czy Giecz. Kościane szkatułki, których centra produkcji znajdowały się na terenie Italii oraz Hiszpanii, we wczesnośredniowiecznej Europie służyły do przechowywania relikwii. Zdobnictwo lednickiej skrzyneczki artystycznym kunsztem nawiązuje do wyrobów realizowanych w stylu longobardzkich warsztatów, skąd trafić ona mogła do lednickiego kościoła, w którym ją odnaleziono.

    W kręgu sakralnego kultu funkcjonowały również trójramienny uchwyt do zawieszenia kadzielnicy, czy też zdobiący oprawę liturgicznej księgi krzyżyk o rozklepanych ramionach. Z kolei jeden z luksusowych przedmiotów, tj. nóż inkrustowany złotymi krzyżykami, akcentował najpewniej związek jego właściciela z chrześcijańską wiarą.

KABŁĄCZEK	KAPTORGA
OZDOBA	MISA
PIERŚCIONKI
KABŁĄCZKI
ZŁOTA NITKA

    Wśród obiektów luksusowych użytkowanych w kręgu zamieszkujących lub przebywających na wyspie elit wspomnieć warto o licznych przedmiotach ze złota (kabłączek, kaptorga, szpila, nici pochodzące z luksusowych szat), imitujących naczynia złote, brązowych misach, ozdobach ze srebra, czy licznej biżuterii z kamieni półszlachetnych i szkła. Na książęcym dworze używano także patelni z długimi rączkami — jedyny taki okaz odnaleziono w wodach jeziornych przy wyspie.

   Zgromadzone na wyspie bogactwa materialne oraz funkcjonującą tu siedzibę panującego ochraniała liczna załoga wojskowa, której część uzbrojenia zachowała się pod wodą. Pochodzenie pewnych egzemplarzy broni wskazywać może na skandynawską genezę niektórych członków książęcych drużyn. Lednickie uzbrojenie (w ilości ok. 310 egz.) należy do jednego z najliczniejszych europejskich zbiorów broni okresu wczesnośredniowiecznego.

MILITARIA

   Wśród uzbrojenia natrafiamy głównie na broń uznawaną za luksusową, a więc hełm, kolczuga, miecze, niektóre groty włóczni, toporów, czy np. oporządzenie jeździeckie. Hełm z nosalem oraz kolczuga, to znaleziska wyjątkowej klasy, które łączyć można z uzbrojeniem elitarnego wojownika konnego. Dla znanego z Lednicy zbioru broni charakterystyczne jest nasycenie wyspowej rezydencji mieczami — wyjątkowe dla omawianego okresu (oraz na tle innych archeologicznych stanowisk); 2 spośród kilku mieczy pochodzą z pracowni Ulfberhta, związek kolejnego z pracowniami nadreńskimi jest prawdopodobny.    Wysoką pozycję zajmuje w grupie militariów 60 grotów włóczni, w tym formy charakterystyczne dla strefy skandynawskiej (groty typów E, G, K, M, formy zdobione w północnym stylu Ringerike), które łączy się z obcym elementem etnicznym, tj. najemną drużyną Wikingów jaka strzegła wyspowego grodu.
     W uzbrojeniu dominują topory (159 egz.) — największy obok grotów włóczni oraz mieczy zbiór odnotowany wśród wczesnych grodów piastowskich; w tej grupie militariów zwracają uwagę egzemplarze o bardzo wyraźnych nawiązaniach północnych (topory zbliżone do typów B, G, H, M i E), obok których znamy (importowane?) czekany, czy związany z obszarem bałtyjskim topór typu Laptau; część toporów stanowić mogła wyposażenie wspomnianej drużyny wojowników skandynawskich.

NÓŻ

W KRĘGU CHRZEŚCIJAŃSKIEGO KULTU...

ŚWIAT LEDNICKICH ELIT...

UWAGA! Więcej informacji o zasobach Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy dowiecie się ze Studiów Lednickich (zachęcamy do bezpłatnych pobrań) oraz z wielu pozycji oferty wydawniczej Muzeum.